Inspiratie betekent letterlijk 'inademing'. Wanneer je het woordenboek erop na slaat, loop je tegen lyrische definities aan ('goddelijke ingeving'). Het doel van mijn treinreis -die ik samen met mijn 18-jarige dochter maakte- was om te onthaasten en los te komen van de waan van de dag. Mooie dingen bekijken en mooie mensen ontmoeten in Amsterdam, Zwolle en Groningen. Het was een bijzondere week.

Wat is eenzaamheid nou eigenlijk?

Eenzaamheid ontstaat wanneer de relaties die mensen met anderen hebben, niet aan hun verwachtingen voldoen (Bron: Dykstra, 2009 (#reference_19560).

Het is dus een gevoel dat iemand ervaart, wanneer iemand zijn bestaande relaties afweegt tegen zijn eigen wensen of verwachtingen ten aanzien van die relaties. Dit verklaart ook het verschijnsel van sociaal geïsoleerde mensen die zich niet eenzaam voelen, of van mensen die een groot sociaal netwerk hebben en zich toch eenzaam voelen. Met andere woorden: de verwachtingen over en van relaties met anderen beïnvloeden eenzaamheid.
 
Er zijn twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid kan worden omschreven als een tekort en gemis van een breder sociaal netwerk (kwantiteit – men kent niet veel mensen). Emotionele eenzaamheid betreft gevoelens verbonden aan het gemis van een intieme relatie (kwaliteit – men is met niemand écht verbonden).
 
Het grootste deel van de eenzame Nederlandser is ouder dan 65. Het is belangrijk ons te realiseren dat eenzaamheid zich in iedere levensfase voor kan doen en dat in al die levensfasen zich omstandigheden kunnen voordoen die eenzaamheid, of de kans daarop, versterken. Gedacht kan worden aan ziekte of overlijden van een partner, een psychische aandoening, een lichamelijke beperking, een chronische ziekte of ouderdom, het verlenen van mantelzorg. Daarnaast kunnen onder meer ook scheiding, armoede, werkloosheid, schulden, huiselijk geweld en gepest worden het risico op gevoelens van eenzaamheid vergroten. Met name degenen die langdurig eenzaam zijn zullen daar niet snel over praten met anderen. Op eenzaamheid rust een taboe. Bijna niemand durft toe te geven dat hij of zij zich eenzaam voelt.

Historisch gezien is de vergrijzing zoals die nu aan de gang is een uniek verschijnsel. Nooit eerder werden mensen zo oud als nu en nooit eerder was hun aantal zo groot. Vanaf het eind van de negentiende eeuw is de verhouding tussen geboorte- en sterftecijfers dramatisch verschoven. Daardoor groeide de Nederlandse bevolking van 2,6 miljoen in 1830, tot 12,9 miljoen in 1970 en bijna 16 miljoen in 2004. De levensverwachting werd groter, en het aantal geboortes nam, vooral na 1960, sterk af. In 2025 zullen er 3,7 miljoen 65-plussers zijn (zelf ben ik dan 59 want geboren in 1966). De demografische druk is groot - steeds minder 'jongeren' moeten de lasten dragen voor steeds meer ouderen. Daardoor wordt de vergrijzing ook een politiek probleem.

De tegenstelling tussen 'vroeger' en 'nu' is veel minder groot dan wordt gedacht. Kinderen en familie nemen momenteel tweederde van alle zorg voor ouderen voor hun rekening - mantelzorg heet dat. En in de negentiende eeuw woonde al 20 procent van de ouderen in een gesticht of instelling - nu is dat aantal minder dan de helft daarvan. Ook de 'mythe van het driegeneratiegezin' kan gerelativeerd: bijna de helft van de ouderen in de negentiende eeuw woonde samen met hun kinderen, maar daarvan was het overgrote deel ongehuwd, en zij woonden eerder in bij hun ouders in het ouderlijk huis. De meeste ouderen waren hoofd van het huishouden of diens echtgenote en woonden dus zelfstandig. 

Tegenwoordig blijven ouderen veel langer jong en zelfstandig dan vroeger. Ze laten zich niet meer betuttelen, maar nemen het leven in eigen hand.